چهار رفتار مخرب در روابط همسران

 

دکتر «جان گاتمن» از پیشگامان مطالعهٔ روابط عاطفی، پس از دهه ها تحقیق، چهار الگوی ارتباطی را شناسایی کرد که به قدری مخرب هستند که ، پیشبینی کنندهٔ بسیار قویِ جدایی یا طلاق هستند. او این الگوها را «چهار سوار آخرالزمان»

 (The Four Horsemen of the Apocalypse) نامید.

این چهار رفتار مخرب، به ترتیب شدت آسیب‌رسانی، عبارتاند از

۱. انتقاد مخرب (Criticism)

· تعریف: حمله به شخصیت و ذات فرد مقابل است، نه بیان نگرانی دربارهٔ یک رفتار خاص. این مورد با «ابراز نارضایتی سازنده» اشتباه گرفته نشود. انتقاد سازنده بر یک عمل مشخص متمرکز است («امروز که ظرفها را نشستی، ناراحت شدم»)، در حالی که انتقاد مخرب، خود فرد و شخصیت او  را هدف میگیرد («تو آدم بینظم و خودخواهی هستی که هیچوقت به فکر دیگران نیستی»).

· مثال: «تو هیچوقت به حرفهایم گوش نمیدهی» (در مقایسه با «وقتی دارم صحبت میکنم و تو گوشیت را چک میکنی، احساس میکنم به من توجه نداری»).

· اثر مخرب: طرف مقابل را در موضع دفاعی قرار میدهد و باعث میشود احساس کند به عنوان یک انسان مورد حمله قرار گرفته، نه رفتارش.

۲. موضع دفاعی گرفتن (Defensiveness)

· تعریف: هنگامی که در پاسخ به انتقاد (مخرب یا سازنده)، فرد مسئولیت رفتار خود را نپذیرفته و با انکار، بهانه آوردن، مقصر دانستن طرف مقابل یا شکایت متقابل واکنش نشان دهد. این رفتار پیامی مبنی بر «مشکل من نیستم، مشکل تو هستی» را منتقل میکند و معمولاً پاسخی مستقیم به انتقاد است.

· مثال:

  · انتقاد: «چرا باز هم دیر کردیم؟ تقصیر توست!»

  · پاسخ دفاعی: «اصلاً هم تقصیر من نیست! اگر تو اینقدر وسایلت را جمع نمیکردی، الآن اینجا نبودیم! تقصیر خودته!»

· اثر مخرب: وضعیت را تشدید کرده و به جای حل تعارض، آن را به مشاجره‌ای بی پایان تبدیل میکند که در آن هیچکس به حرف طرف مقابل گوش نمیدهد.

۳. تحقیر و تمسخر (Contempt)

· تعریف: مخربترین و سمی‌ترین رفتار در میان این چهار مورد است. هدف از این رفتار، تحقیر طرف مقابل و نشان دادن برتری و بی‌احترامی است که با طعنه زدن، مسخره کردن، چشمغره رفتن، صدا زدن با اسمهای تحقیرآمیز و حالات چهرهٔ تمسخرآمیز بروز پیدا میکند.

· مثال: «اوه! واقعاً داری همین لباس را میپوشی؟ اصلاً بهت نمیآید. مگر سلیقه نداری؟» (با لحنی پر از طعنه)

· اثر مخرب: تحقیر، بنیان عشق و احترام را از بین برده و آسیب شدیدی به عزت نفس طرف مقابل وارد میکند. به باور گاتمن، وجود تحقیر، قویترین نشانه برای پیشبینی طلاق است.

۴. کناره‌گیری و سکوت عاطفی (Stonewalling)

· تعریف: زمانی که یکی از طرفین به‌طور کامل از گفتگو و تعارض کناره‌گیری میکند. فرد دیواری از سکوت و بیتفاوتی میکشد، از نگاه کردن به طرف مقابل خودداری میکند، پاسخی نمیدهد و وانمود میکند که او وجود ندارد. این رفتار معمولاً پس از مدتی که سه رفتار دیگر (به‌ویژه تحقیر) در رابطه وجود داشته باشد، پدیدار میشود.

· مثال: در میان یک بحث، یکی از طرفین  ساکت میشود، از اتاق خارج میشود یا مینشیند و به نقطه‌ ای خیره شده و کاملاً از نظر عاطفی غایب میشود.

· اثر مخرب: ارتباط را به طور کامل قطع کرده و این پیام را میرساند که «تو و احساساتت، آنقدر برای من بی‌اهمیت هستی که حتی ارزش پاسخ دادن را هم نداری». این رفتار، طرف مقابل را در احساس تنهایی و درمانگی رها میکند

راه‌حل‌های مقابله: «پادزهر»های گاتمن

خوشبختانه گاتمن برای هر یک از این رفتارهای مخرب، یک «پادزهر» عملی ارائه میدهد:

1. به جای انتقاد مخرب → نگرانی خود را به شیوه‌ای سازنده بیان کنید.

   · از جملات «من» استفاده کنید: «من احساس میکنم...»، «من نیاز دارم...».

   · بر یک رفتار مشخص تمرکز کنید، نه یک ویژگی شخصیتی.

2. به‌جای موضع دفاعی گرفتن → مسئولیت سهم خود را بپذیرید.

   · حتی اگر تنها بخش کوچکی از تقصیر بر عهدهٔ شماست، آن را بپذیرید: «حق با توست، من در این مورد بی‌توجهی کردم و مقصرم.»

3. به‌جای تحقیر → فرهنگ قدردانی و احترام متقابل را تقویت کنید.

   · به‌جای طعنه، مستقیم و محترمانه احساسات و نیازهای خود را بیان کنید. تحقیر از نادیده گرفتن ویژگیهای مثبت طرف مقابل ناشی میشود. بنابراین، برای قدردانی از یکدیگر و بیان ویژگیهای خوب هم وقت بگذارید.

4. به‌جای کناره‌گیری → یک وقفهٔ سازنده ایجاد کنید.

   · اگر احساس میکنید از نظر عاطفی پریشان شدهاید، به جای فرار، مؤدبانه درخواست مکث دهید: «الان خیلی عصبیام. نیاز دارم بیست دقیقه قدم بزنم تا آرام شوم، بعد حتماً ادامه میدهیم.» حتماً زمان بازگشت برای ادامهٔ گفتگو را مشخص کنید.

شناخت این چهار رفتار مخرب و به‌کارگیری پادزهرهای آنها، نخستین گام حیاتی برای دگرگونی یک رابطهٔ پرتنش به یک رابطه مبتنی بر احترام، درک متقابل و عشقی پایدار است..

💬شما کدام رفتارهای مخرب را در زندگیتان در مقابل شریک زندگیتان انجام می دهید؟سعی کنید یک رفتار مخرب را در هر روز کمتر انجام دهید. عادتهای رفتاری خود را بهبود بخشید و شادمانی را در زندگیتان افزایش دهید.